Krótkowzroczność jest ważnym problemem zdrowia publicznego, który dotyka bardzo dużą liczbę osób i może prowadzić do utraty widzenia. Rozwija się powoli i podstępnie ze znaczna progresją. Często zaczyna się w młodym wieku (od wieku szkolnego do 25 r.ż.) zaburzając proces edukacyjny i poznawczy dzieci i młodzieży a w konsekwencji prawidłowy ich rozwój. Leczenie krótkowzroczności znacznie obciąża system zdrowotny w Polsce. Wady refrakcji należą do najczęstszych zaburzeń widzenia na świcie (42%) wyprzedzając choroby oczu takie jak zaćma, jaskra czy choroby siatkówki. Krótkowzroczność (myopia) to wada wzroku, w której obraz powstaje przed siatkówką. Wada ta wymaga odpowiedniej korekcji (okulary, soczewki kontaktowe, zabiegi chirurgiczne). Nieleczona zwiększa ryzyko zachorowalności na jaskrę czy odwarstwienie siatkówki. Liczba osób cierpiących na krótkowzroczność na świcie oceniana jest na ponad 2,5 mld. Przewiduje się, że w 2050 roku liczba osób z krótkowzrocznością osiągnie 5 mld co stanowić będzie połowę populacji. W ciągu ostatnich 50 lat częstotliwość występowania krótkowzroczności uległa podwojeniu w Europie i USA. Obecnie aż 30% Europejczyków ma stwierdzoną krótkowzroczność. W Polsce wg badania TNS przeprowadzonego w 2012 roku na grupie 1000 mieszkańców Polski powyżej 15 r.ż.
stwierdzono, że 37% badanych ma problemy ze wzrokiem, z czego najczęściej jest to spowodowane krótkowzrocznością (46%) – źr. Stankiewicz A.Misiuk – Hojło M, Ulińska M, Sobierajski T.: Zatrzymać epidemię ślepoty. Medyczny, społeczny i ekonomiczny obraz schorzeń Sitkówki oka, DMA Stowarzyszenie Zwyrodnienia Plamki Związanego z wiekiem, Polski Związek Niewidomych, Retina AMD Polska, Warszawa 2012. Jednak najbardziej niepokojące dane płyną z Azji Wschodniej, gdzie krótkowzroczność stała się prawdziwą epidemią. Dla porównania 60 lat temu 10-20% Chińczyków cierpiała na krótkowzroczność – obecnie jest to 90% nastolatków i młodych dorosłych.Szczególna innowacyjność przedsięwzięcia polega na uwzględnieniu zarówno badań funkcjonalnych (ostrość wzroku, pole widzenia), jak i badań obrazowych struktury siatkówki (zdjęcie szerokokątne dna oka, badanie OCT oraz angio-OCT), a także badań elektrofizjologicznych w ocenie tempa progresji RP. Będą to badania unikalne w skali europejskiej, w ten sposób będzie możliwe określenie potencjalnych biomarkerów progresji RP w czasie. W przyszłości może się to okazać istotne do określenia skuteczności nowych potencjalnych metod terapii (np. terapii genowych).

Projekt zakłada innowacyjne podejście do badań poprzez zastosowanie sieci neuronalnych do oceny progresji przewlekłej, postępującej i nieuleczalnej choroby rzadkiej, jaką jest zwyrodnienie barwnikowe siatkówki (ang. retinitis pigmentosa, dalej – RP, kod ORPHA:791). Badania takie nie zostały jak dotąd nigdzie więcej przeprowadzone.
Szczególna innowacyjność przedsięwzięcia polega na uwzględnieniu zarówno badań funkcjonalnych (ostrość wzroku, pole widzenia), jak i badań obrazowych struktury siatkówki (zdjęcie szerokokątne dna oka, badanie OCT oraz angio-OCT), a także badań elektrofizjologicznych w ocenie tempa progresji RP. Będą to badania unikalne w skali europejskiej, w ten sposób będzie możliwe określenie potencjalnych biomarkerów progresji RP w czasie. W przyszłości może się to okazać istotne do określenia skuteczności nowych potencjalnych metod terapii (np. terapii genowych).

Badania takie nie zostały jak dotąd nigdzie więcej przeprowadzone.
Szczególna innowacyjność przedsięwzięcia polega na uwzględnieniu zarówno badań funkcjonalnych (ostrość wzroku, pole widzenia), jak i badań obrazowych struktury siatkówki (zdjęcie szerokokątne dna oka, badanie OCT oraz angio-OCT), a także badań elektrofizjologicznych w ocenie tempa progresji RP. Będą to badania unikalne w skali europejskiej, w ten sposób będzie możliwe określenie potencjalnych biomarkerów progresji RP w czasie. W przyszłości może się to okazać istotne do określenia skuteczności nowych potencjalnych metod terapii (np. terapii genowych).

Astygmatyzm jest wadą wzroku, która powoduje nieprawidłowość w załamywaniu się światła. W oczach zdrowych promienie świetlne skupiają się równomiernie na siatkówce, co pozwala na klarowne widzenie obiektów zarówno z bliska, jak i z daleka. W przypadku astygmatyzmu rogówka oka lub soczewka mają nieregularny kształt, co powoduje, że światło jest załamywane nierównomiernie, co prowadzi do rozmazania lub zniekształcenia obrazu.

Astygmatyzm może być skutkiem różnych czynników, w tym dziedziczności, deformacji rogówki, zaburzeń soczewki lub różnic w długościach osi gałek ocznych. Objawy astygmatyzmu mogą obejmować rozmyte lub zniekształcone widzenie zarówno na bliskie, jak i dalekie odległości, trudności w czytaniu lub pracach przy komputerze, bóle głowy i zmęczenie oczu.

Astygmatyzm można skorygować za pomocą okularów, soczewek kontaktowych lub procedur chirurgicznych, takich jak laserowa korekcja wzroku. Skuteczność leczenia zależy od stopnia wady i preferencji pacjenta. Regularne badania wzroku są kluczowe dla wczesnego wykrycia i zarządzania astygmatyzmem, co pomaga w utrzymaniu ostrego i komfortowego widzenia.

Stożek rogówki (keratoconus) jest chorobą rogówki, czyli przezroczystej przedniej części oka, polegającą na jej postępującym ścieńczeniu i uwypukleniu, co doprowadza do powstania wysokiego stopnia nieregularnego astygmatyzmu krótkowzrocznego i znacznego pogorszenia widzenia. Zaburzenie to jest obuoczne, asymetryczne, co oznacza że, objawy mogą w znacznym stopniu różnić się między obojgiem oczu. Pojawia się najczęściej u młodych dorosłych pomiędzy 20 a 30 rokiem życia, choć możliwy jest zarówno wcześniejszy jak i późniejszy początek. Choroba ma charakter progresywny i nasila się najczęściej do końca trzeciej dekady życia. Objawia się postępującym pogorszeniem widzenia, wynikającym z narastającej wady refrakcji, z czego wynika również konieczność zmiany korekcji okularowej.

Keratokonus, czyli stożek rogówki, jest stosunkowo rzadką chorobą oczu występującą na całym świecie. Jego częstość występowania może się różnić w zależności od regionu geograficznego i badanej populacji.

Szacuje się, że schorzenie występuje u około 1 na 2000 osób. Jednakże niektóre badania sugerują, że częstość ta może być wyższa w niektórych populacjach nawet 138/100000 osób (około 1 na 725 osób).

Częstość występowania może być również zwiększona u osób z dodatnim wywiadem rodzinnym tej choroby, co sugeruje pewien element dziedziczności.

Choć stożek rogówki jest stosunkowo rzadką chorobą, jest to istotny problem zdrowotny, ponieważ może prowadzić do znacznego pogorszenia widzenia i wymaga regularnego monitorowania oraz leczenia.

W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów związanych z widzeniem, należy jak najszybciej udać się na wizytę do okulisty. Szczególnie istotne jest to w przypadku podejrzenia stożka rogówki, zwłaszcza u nastolatków, u których choroba może postępować nawet w ciągu kilku tygodni. Wczesne rozpoznanie i podjęcie odpowiedniego leczenia mogą znacznie zwiększyć szanse na zatrzymanie rozwoju choroby oraz poprawę ostrości wzroku.

Diagnostyka stożka rogówki polega na ocenie kształtu i grubości rogówki, czyli przezroczystej przedniej części oka. Istnieje kilka metod diagnozowania tej choroby:

Topografia rogówki: Jest to badanie obrazujące trójwymiarową mapę powierzchni rogówki. Dzięki temu można dokładnie zobaczyć ewentualne nieprawidłowości w jej kształcie.

Pachymetria: Mierzy grubość rogówki. Cieńsza niż zwykle lub nieregularna grubość może być objawem stożka rogówki.

Autorefraktometria: To badanie automatycznie pomiaru refrakcji oka. Keratokonus może wpływać na refrakcję, więc wyniki autorefraktometrii mogą być nietypowe.

Keratometria: Mierzy krzywiznę przedniej powierzchni rogówki. Umożliwia wykrycie nieregularnego astygmatyzmu, który często towarzyszy stożkowi rogówki.

Tomografia rogówki: dostarczająca informacje ilościowe i jakościowe na temat przedniej i tylnej powierzchni rogówki.

Badanie biomikroskopowe: podczas tego badania lekarz dokładnie ogląda rogówkę za pomocą specjalnego mikroskopu zwanego biomikroskopem. Pozwala na ocenę rogówki oraz wykrycie objawów charakterystycznych dla stożka rogówki, takich jak uwypuklenia w kształcie litery V(objaw Munsona) czy żółtobrązowy pierścień (pierścień Fleischera), otaczający podstawę stożka.

Retinoskopia: technika oceny wady refrakcji, podczas której okulista obserwuje charakterystyczny ruch światła, tzw. objaw nożycowy, który może wskazywać na obecność stożka rogówki.

Pogłębiony wywiad: pacjent informuje w nim o nietypowych objawach, takich jak postępujące rozmazywanie się obrazu czy ciągłe swędzenie oczu. W początkowych stadiach choroby, gdy pacjent często zgłasza się w celu dobrania korekcji okularowej, diagnoza może być trudna do postawienia w oparciu o standardowe badania, dlatego konieczne jest ich rozszerzenie.

Powyższe metody diagnostyczne mogą być wykorzystywane osobno lub w połączeniu, aby potwierdzić diagnozę stożka rogówki oraz ocenić stopień zaawansowania choroby.

Wczesne rozpoznanie stożka rogówki jest istotne z kilku powodów:

Zatrzymanie progresji choroby i zapobieganie pogorszeniu widzenia: Wczesne wykrycie stożka rogówki umożliwia szybsze podjęcie działań mających na celu zatrzymanie postępu schorzenia. Dzięki temu można uniknąć dalszego nasilenia deformacji rogówki i utraty ostrości wzroku.

Skuteczniejsze leczenie: Wczesna diagnoza umożliwia szybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia, co może skutkować lepszymi wynikami terapeutycznymi. Odpowiednio dobrana terapia może zahamować progresję choroby i poprawić jakość widzenia.

Minimalizacja konieczności interwencji chirurgicznej: W przypadku zaawansowanego stożka rogówki, który nie został wystarczająco wcześnie zdiagnozowany i leczony, może być konieczna interwencja chirurgiczna, taka jak przeszczep rogówki. Wczesne wykrycie i leczenie zmniejsza ryzyko konieczności tak drastycznych procedur.

W związku z tym wczesne rozpoznanie stożka rogówki jest kluczowe dla skutecznej terapii schorzenia i poprawy jakości życia pacjenta.

Tak, leczenie jest możliwe!

Głównym celem terapii stożka rogówki jest zatrzymanie progresji choroby oraz złagodzenie jej objawów, a wybór odpowiedniej strategii terapeutycznej zależy od stopnia zaawansowania schorzenia. W początkowych stadiach rozwoju stosuje się metody nieinwazyjne, które skupiają się głównie na korekcji krótkowzroczności oraz astygmatyzmu.

W każdym przypadku leczenie jest dostosowane indywidualnie do potrzeb pacjenta i stopnia zaawansowania choroby. Warto skonsultować się z okulistą specjalizującym się w chorobach rogówki, który pomoże wybrać najodpowiedniejszą metodę leczenia.

Istnieją metody zarówno operacyjne, jak i nieoperacyjne, których wybór zależy od zaawansowania stożka rogówki. W początkowych fazach schorzenia często preferuje się podejście nieinwazyjne, podczas gdy w zaawansowanych przypadkach konieczne są interwencje chirurgiczne w celu zahamowania jego postępu.

Oto kilka głównych metod leczenia:

Okulary i soczewki kontaktowe: W łagodnych przypadkach stożka mogą być wystarczające do poprawy widzenia. Soczewki kontaktowe, zwłaszcza tzw. soczewki twarde-gazoprzepuszczalne, mogą być skuteczne w korygowaniu nieprawidłowości kształtu rogówki.

Cross-linking rogówki (CXL): Jest to procedura, która ma na celu wzmocnienie struktury rogówki poprzez stosowanie promieniowania ultrafioletowego i witaminy B2 (riboflawiny). CXL może spowolnić lub zatrzymać postęp stożka rogówki.

Przeszczep rogówki (keratoplastyka): W przypadkach zaawansowanego stożka, gdy inne metody zawodzą, może być konieczny przeszczep rogówki. Istnieją różne techniki przeszczepu rogówki, takie jak przeszczep przedniej warstwy rogówki (przeszczep warstwowy przedni) lub przeszczep pełnej grubości rogówki (keratoplastyka drążąca).

Laserowa keratektomia: W niektórych przypadkach, gdy keratokonus nie jest zbyt zaawansowany, można rozważyć laserową keratektomię, która może pomóc w poprawie kształtu rogówki i poprawie widzenia.

Inne procedury chirurgiczne takie jak pierścienie śródrogówkowe: Zabieg polegający na umieszczeniu cienkich pierścieni o łukowatym kształcie w rogówce w celu poprawy jej kształtu. Utworzony przez implanty pierścień wywiera nacisk na rogówkę powodując spłaszczenie wierzchołka stożka i nadając mu kształt bardziej zbliżony do prawidłowego.

NIE pocieraj oczu! Niekontrolowane pocieranie powiek może pojawić się jako jeden z objawów towarzyszących stożkowi rogówki – może być zarówno przyczyną, jak i skutkiem istniejącego już stożka rogówki, bądź efektem towarzyszących mu chorób alergicznych i atopii.

Warto pamiętać, że wczesna diagnoza i fachowe leczenie stożka rogówki znacznie zwiększają szanse na powstrzymanie rozwoju choroby i poprawę ostrości wzroku. Jeśli zauważysz u siebie lub u swojego nastoletniego dziecka niepokojące objawy sugerujące stożek rogówki, konieczne jest jak najszybsze skonsultowanie się z lekarzem okulistą.